AMAZONKA


Amazonka (Rio de las Amazonas, Río Amazonas) - druga (wg niektórych źródeł pierwsza) pod względem długości rzeka świata, znajdująca się w Ameryce Południowej. Amazonka posiada największe na świecie dorzecze (o powierzchni ok. 7 mln km˛) i największe zasoby wodne. Dlatego też w jej dorzeczu wyrastają największe lasy tropikalne. Nazwa najprawdopodobniej pochodzi od błędnie tłumaczonej nazwy amacunu - "niedźwiedź wodnych chmur", którą rozpropagował w Europie, po roku 1540 Hiszpan Francisco de Orellana, który jako pierwszy przepłynął rzekę z And do ujścia. Długość rzeki od wieków była sporna. Utrudniał ją nie tylko dylemat wyodrębnienia spośród ponad 1000 dopływów właściwej rzeki, ale i dotarcie do ukrytych w niedostępnym terenie źródeł - rzetelny wybór dopływu powinien być poprzedzony wieloletnim pomiarem wielkości jego przepływu wody, aby uśrednić jego wahania w szerokich granicach. Należy jednak pamiętać, że długość nieuregulowanej rzeki zmienia się ciągle, szczególnie po powodziach: stare zakola zostają odcięte jako starorzecza, powstają nowe, rzeka na długich odcinkach płynie kilkoma ramionami o różnej długości, w jednym roku bardziej jednym w innym roku innym. Bieg rzeki ,ujście Amazonki Płynie przez Peru, Brazylię i częściowo, jako rzeka graniczna, przez Kolumbię. Źródła Amazonki znajdują się w peruwiańskich Andach na wysokości 5190 m n.p.m., skąd rzeka płynie w kierunku wschodnim przez Nizinę Amazonki. Amazonka posiada kilka rzek źródłowych, w zależności od przyjęcia jednej z nich za główną, podaje się różną długość. Najczęściej za rzekę źródłową przyjmuje się Ukajali, rzadziej Marańón. Według pomiarów peruwiańskich Amazonka jest najdłuższą rzeką świata. Razem z Ukajali i Carhuasantą liczy 7025 km. Natomiast długość Amazonki wraz z Marańón wynosi około 6400 km. W środkowym biegu, od ujścia Yavari/Javari do ujścia Rio Negro, Amazonka nazywana jest Solimőes. Szerokość rzeki dochodzi w środkowym biegu do 20 km, zaś w biegu dolnym do 100 km. Ujście Amazonki do Atlantyku ma postać rozległej delty z licznymi, oddzielonymi od siebie, ramionami (około 200 odnóg) - nie mamy tu jednak do czynienia z klasycznym ujściem deltowatym. Największe z ramion mają charakter estuariów, rozpoczynających się nawet 350 km od oceanu. Przy ujściu rzeka ma prawie 80 km szerokości. Maksymalny przepływ przy ujściu dochodzi do 300 tys. mł/s (średni roczny wynosi ok. 120 tys. mł/s). Tak duże masy słodkiej wody powodują wysładzanie wody oceanicznej w odległości do 400 km od ujścia. Ze względu na różnice w pojawianiu się deszczów zenitalnych na półkuli północnej i południowej Amazonka wzbiera dwukrotnie w ciągu roku. Spadek rzeki w dolnym jej biegu jest minimalny - znajdujące się 1300 km od ujścia Manaus leży na wysokości 26 m n.p.m., co oznacza, że średni spadek rzeki wynosi zaledwie 0,002%. Orinoko

Orinoco, Rio Orinoco rzeka w Ameryce Południowej w Wenezueli, a także na krótkim odcinku rzeka graniczna z Kolumbią. Długość: 2160 km, żeglowna na długości 1500 km Powierzchnia dorzecza: 960 tys. km2 Wypływa z gór południowej Wenezueli (Sierra Parima) i zatacza wielkie półkole wokół Wyżyny Gujańskiej, uchodząc deltą do Atlantyku naprzeciw Trynidadu. Środkowa część wylewa w porze deszczowej tworząc jedne z największych bagien na świecie i zróżnicowanych ekoregionów na Ziemi - Los Llanos. W porze deszczowej Orinoko przelewa się poprzez rzeki Casiquiare i Rio Negro do Amazonki. Ważniejsze dopływy: lewobrzeżne Guaviare Meta Apure prawobrzeżne Ventuari Caura Caroni